دستاوردهای 17 ساله ایران در حوزه نانو - مجله رویگری

یک تا 100 نانومتر حیطه ای است که فناوری نانو با آن سروکار دارد و به ما امکان می دهد چیزهایی بسازیم که توقعات ما را برآوده کند؛ چرا که نانوتکنولوژی این امکان را در اختیار ما قرار می دهد تا بتوانیم به راحتی اتم ها و مولکول های تشکیل دهنده مواد را کنار هم قرار دهیم و آنها را به صورت منحصر به فرد کنترل کنیم.

به کارگیری فناوری نانو در تولید محصولات می تواند موجب بهبود خواص موجود محصولات یا توسعه محصولاتی با ویژگی های جدید شود و توسعه این فناوری به اندازه ای است که امروزه فناوری نانو در تمام صنایع رسوخ پیدا کرده و با رشد و توسعه این صنعت، شرکت های دانش بنیان در کشور شکل گرفته اند.

در سال 1380 مطالعات راهبردی فناوری نانو در کشور آغاز و در سال 1382 ستاد ویژه توسعه فناوری نانو (INIC) تأسیس شد و این ستاد سند راهبردی فناوری نانو را در مدت دو سال تهیه و به هیئت وزیران تسلیم کرد.

این سند در سال 1384 توسط هیئت وزیران تصویب شد. در سال 1385 نیز سیاست ها و راهبردهای ارتقاء و توسعه فناوری نانو به تصویب رسید. برای توسعه فناوری نانو این ستاد کارگروه های مختلفی چون صنعت و بازار، توسعه فناوری، توسعه منابع انسانی، زیرساخت های فناوری، ترویج و فرهنگ سازی، بین الملل و سیاست گذاری و ارزیابی ایجاد شد.

اکنون سند اول راهبردی این فناوری از سوی این ستاد اجرایی شده و سند دوم آن که اجرای آن تا افق 1404 ادامه دارد، در دستور کار واقع شده است؛ ضمن آنکه دستاوردهای علمی و فناوری زیادی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

تعداد شرکت های دانش بنیان فعال در نانو

در حال حاضر 239 شرکت دانش بنیان در حوزه نانو فناوری شکل گرفته است؛ 191 شرکت در تولید کالا و 54 شرکت در حوزه تولید تجهیزات مرتبط با فناوری نانو فعال هستند.

این تعداد شرکت 647 محصول مبتنی بر فناوری نانو تولید کردند که 434 کالا و 213 تجهیز تولید شده دارای گواهینامه نانو مقیاس هستند.

از سوی 239 شرکت در حوزه فناوری نانو تعداد 647 محصول نانو تولید و به بازار عرضه شده و این فناوران توانستند فناوری نانو را در 15 حوزه صنعتی وارد کنند. محصولات این تعداد صنایع تا کنون به 45 کشور جهان صادر شده است. ارزش فعالیت های این شرکت ها در سال 1396 بالغ بر 1400 میلیارد تومان بوده که با رشد 80 درصدی در سال 97 به 2600 میلیارد تومان رسید و پیش بینی می شود تا انتها اسفند ماه 98 این میزان به مرز 5 هزار میلیارد تومان رسیده باشد.

گواهینامه ای برای شفافیت بازار نانو فناوری

ستاد توسعه فناوری نانو نیز در راستای ایجاد شفافیت بازار محصولات نانو و به تبع آن ارتقای کیفی این محصولات و افزایش اعتماد مصرف کنندگان و نهایتا توسعه بازار مواد و محصولات نانو به محصولات حوزه فناوری نانو تاییدیه نانو مقیاس اعطا می کند. این فرآیند از طریق واحد ارزیابی موسسه خدمات فناوری تا بازار (کریدور) انجام می شود.

بر این اساس به محصولاتی که در حوزه فناوری نانو قرار می گیرند، گواهینامه نانومقیاس اعطا خواهد شد. این گواهینامه ها با اعتبار یک ساله صادر شده و قابل تمدید است. همچنین در طول مدت اعتبار جهت اطمینان از ثبات مقیاس و خواص محصول تولیدی، بازرسی های دوره ای از شرکت انجام می شود.

فرایند بازرسی با بررسی مدارک و مستندات متقاضی آغاز شده و سپس با توجه به نوع محصول، دستورالعمل بازرسی و طراحی آزمون ها جهت بررسی به شرکت اعلام می شود. با بازدید و نمونه برداری کارشناس از محل تولید و انجام آزمایش ها طبق طرح آزمون، گزارش فنی واحد بازرسی مبنی بر تأیید یا عدم تأیید نانومقیاس محصول اعلام می شود. نتایج این گزارش پس از بررسی متخصصین این حوزه و ارائه در شورای راهبردی نانومقیاس، به اطلاع متقاضی می رسد.

ارائه درخواست و ارسال مستندات فنی توسط متقاضی، تدوین طرح آزمون بازرسی و بررسی انطباق مستندات ارسالی، هماهنگی بازدید و نمونه برداری از فرایند تولید محصول، انجام تست ها طبق طرح آزمون و بررسی نتایج، ارائه گزارش بازرسی و بررسی نتایج در کمیته تخصصی و اعطای تاییدیه نانومقیاس به شرکت مراحل ارزیابی و اعطا تاییدیه نانومقیاس به شمار می رود.

بر اساس آخرین آمارها در میان حوزه های صنعتی، حوزه عمران و ساختمان با 24 درصد بیشترین سهم را در دریافت گواهی نانومقیاس دارد و حوزه های کالای خانگی با 14 درصد و دارو و سلامت با 12 درصد در رده های بعدی قرار دارند. این سه حوزه در مجموع نیمی از محصولات دارای گواهی نانومقیاس را به خود اختصاص داده اند.

در حوزه ملزومات صنعتی 11، در حوزه مواد اولیه 11، در حوزه نساجی و پوشاک 11 و در حوزه حمل و نقل 9 گواهینامه نانو مقیاس صادر شده است.

آمار کل محصولات دارای گواهی نانومقیاس از سال 1378 تا کنون فرایند افزایش داشته و کالای نانومقیاس سهم بیشتری نسبت به تجهیزات نانو در دریافت این گواهینامه دارد. تا پیش از سال 1394، تعداد تجهیزات نانومقیاس بیشتر از کالای نانومقیاس در کشور بود که از این سال، کالای نانومقیاس گوی سبقت را از تجهیزات نانومقیاس ربود و با شیب قابل توجهی پیشی گرفت.

رتبه ایران در انتشار علمی نانو

بر اساس گزارش استت نانو از حدود 178 هزار مقاله نانو که در سال 2019 در مجلات JCR) Journal Citation Reports) نمایه شده، در حدود 74 هزار مقاله سهم محققان چینی است. نیروی انسانی فراوان، وجود مراکز متعدد دانشگاهی و تحقیقاتی و البته توجه ویژه به فناوری نانو سبب شده که چین در دهه گذشته در رتبه اول این شاخص قرار بگیرد.

این تعداد مقاله بیش از 16 درصد از کل مقالات چین در این سال را تشکیل می دهد. بعد از چین، آمریکا با حدود 24 هزار مقاله در رده دوم واقع شده است و کشورهای هند، ایران و کره جنوبی در جایگاه های بعدی این رده بندی قرار گرفته اند.

-

-

-

ردیف کشور تعداد مقالات در سال 2019 سهم مقالات نانواز کل مقالات(درصد)

1 چین 74 هزار و 387 16.17

2 آمریکا 23 هزار و 999 15.47

3 هند 15 هزار و 83 15.45

4 ایران 10 هزار و 494 21.22

5 کره جنوبی 9هزار و 431 14.31

6 آلمان 8هزار و 446 7.12

7 ژاپن 7 هزار و 446 8.58

8 انگلستان 5هزار و 682 4.66

9 فرانسه 5هزار و 465 7.17

10 روسیه 5 هزار و 392 10.52

11 استرالیا 4 هزار و 632 6.17

12 اسپانیا 4 هزار و554 6.45

13 ایتالیا 4 هزار و 253 5.68

14 کانادا 3هزار و 756 4.85

15 عربستان سعودی 3 هزار و 345 5.49

16 برزیل 3هزار و 345 5.49

17 ترکیه 2 هزار و 959 7.36

18 تایوان 2هزار و 943 7.36

19 مصر 2 هزار و 726 14.9

20 لهستان 2 هزار و 661 8.11

ایران در سال 2014 تعداد پنج هزار و 514 مقاله، در سال 2015 تعداد 7 هزار و یک مقاله، در 2016 تعداد 8 هزار و 561 و در سال 2017 تعداد 9 هزار و 489 مقاله منتشر کرده است.

بر اساس این رتبه بندی کشور پاکستان در سال 2019 پیروز به انتشار 2 هزار و 596 مقاله شده که در رتبه بیست و یکم این رتبه بندی قرار گرفته است. کشورهای سنگاپور با 2 هزار و 268 مقاله، مالزی با 2 هزار و 288 مقاله، سوئیس با هزار و 882 مقاله، هلند با هزار و 732 مقاله در رده های بیست و دوم تا بیست و ششم قرار گرفته اند.

در این آمارها علاوه بر تعداد مقالات نانو، سهم مقالات نانو از کل مقالات آن کشور هم به عنوان معیاری از میزان توجه و اولویت به انتشار علوم نانو در این جدول ذکر شده که ایران، عربستان و هند به ترتیب بیشترین مقدار را در این شاخص دارند.،ایسنا