دلیل و علائم بیماری آلزایمر و روشهای درمان دارویی - مجله رویگری

علت بیماری آلزایمر :

تقریبا 10 درصد افراد بالای 60 سال ، زوال عقل دارند و حدود نیمی عقل دارند از آنها مبتلا به آلزایمر می باشند. آلزایمر نوعی بیماری ناهمگن از نظر ژنتیکی است که در تمام نژادها دیده می گردد. 5 درصد بیماران مبتلا به آلزایمر دچار بیماری خانوادگی با تظاهر زود هنگام ، 15 - 25 درصد دچار بیماری خانوادگی با تظاهر دیررس ، 75 درصد مبتلا به بیماری تک گیر می باشند. 10 درصد موارد آلزایمر خانوادگی ، توارث اتوزومی غالب و بقیه چند عاملی را نشان می دهند.

مهمترین یافته های شناختی بیماری آلزایمر ، رسوب دو پروتئین رشته ای پپتید بتاآمیلویید تاو در مغز می باشند. پپتید بتاآمیلویید که از پروتئین رمز گردانی شده به وسیله یکی از ژنهای مستعد نماینده به بیماری آلزایمر خانوادگی بوجود می آید، در پلاکهای آمیلویید یا پیری در فضای خارج سلولی مخ مبتلایان به آلزایمر یافت می گردد. پلاکهای آمیلویید ، حاوی پروتئینهای دیگر علاوه بر بتاآمیلویید می باشند. از جمله آپولیپو پروتئین E که این هم به وسیله نوعی ژن مستعد نماینده به آلزایمر (APOE) رمز گردانی می گردد.

اشکال هیپر فسفریله پروتئین تاو (Tau) ، کلافهای نورو فیبریلاری را تشکیل می دهند که برخلاف پلاکهای آمیلویید در داخل نورونهای آلزایمر یافت می شوند. تاو یک پروتئین مرتبط با میکرو توبولهاست که بطور وافری در نورونهای مغز بروز می یابد. این پروتئین ، تجمع و پایداری میکروتوبولها را که بر اثر فسفوریلاسیون کاهش می یابد، تقویت می نماید. تشکیل کلافه های و نورو فیبریلازی تاو ظاهرا یکی از علل استحاله نورونی در بیماری آلزایمر است.

علایم و نشانه های بیماری آلزایمر:

بیماری آلزایمر در نخستین مراحلش معمولا 10 علامت هشدار دارد:

1- اختلال حافظه

2- اختلال در انجام وظایف روزمره

3- گم کردن زمان و مکان

4- اختلال در گفتار

5- اختلال در قضاوت

6- اختلال در تفکر

7- تغییر در خلق و خو

8- جابه جا گذاشتن وسایل

9- از دست دادن یا کاهش انگیزه زندگی

10- تغییرات شخصیتی

دوره بیماری آلزایمر چقدر است؟

فرایند پیشرفت بیماری آلزایمر در افراد مختلف با توجه به شرایط و پیشینه زندگی، زمان تشخیص، نوع اقدام های مراقبتی و درمانی فرق دارد و گاهی به 10 سال هم می رسد. به طور کلی این بیماری 3 مرحله دارد؛ در مرحله اول یا خفیف، علایم به تدریج ظاهر می شوند و مسائلی را برای فرد به وجود می آورند. در مرحله میانی، تمام علایم بروز می نمایند و بیمار قادر نیست تنها زندگی کند و حتما به همراهی احتیاج دارد. در مرحله نهایی هم به علت درگیر شدن بخش های زیادی از مغز، علاوه بر مسائل ذهنی، مسائل جسمی متعددی نیز در فرد به وجود می آید و بیمار برای زندگی، کاملا به دیگران وابسته می گردد.

انواع داروها برای درمان آلزایمرسازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) دو نوع دارو رو برای درمان آلزایمر تایید نموده است. این گروه از داروها از نوع مهارنماینده های کولین استراز(cholinesterase inhibitors) و ممانتین (memantine) هستند که برای درمان و کنترل علایم شناختی بیماری هم چون از دست رفتن حافظه، گیجی، مسائل مربوط به فکر کردن و علت یابی مورد استفاده قرار می گیرند.

همزمان با پیشرفت بیماری آلزایمر، سلول های مغزی از کار افتاده و ارتباط میان سلول ها از بین می رود، در این زمان علایم شناختی بیماری آغاز به وخیم تر شدن و بدتر شدن می نمایند.

در حالی که داروهای کنونی قادر به متوقف کردن آسیبی که بیماری به سلول های مغزی می زند، نیستند، آن ها تا حدودی و برای مدت محدود به بهبود علایم بیماری یاری می نمایند. این داروها بر مواد شیمیایی خاصی که کار تبادل پیغام های عصبی میان سلول های مغزی را انجام می دهند، اثر می نمایند. پزشک گاهی اقدام به تجویز هر دو نوع از این داروها می نماید.

ایمن بودن داروها

قبل از آغاز مصرف هر داروی جدیدی، باید پزشک خود را از داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید (حتی داروهای بدون نسخه) آگاه کنید. این موضوع از آن جایی اهمیت دارد که گاهی بعضی داروهای خاص با یکدیگر تداخل داشته و در نهایت عوارض جانبی در پی دارند.

داروهای مورد استفاده در مراحل اولیه تا مراحل میانی بیماری

تمامی داروهایی که در حال حاضر برای درمان آلزایمر در مراحل ابتدایی تا مراحل میانی بیماری مورد استفاده قرار می گیرد از نوع مهارنماینده های کولین استراز هستند. این دسته از داروها برای درمان مسائل حافظه، تفکر، زبان، قضاوت و تصمیم گیری و دیگر مسائل فکری مورد استفاده قرار می گیرند.

علاوه بر این این دسته از داروها باعث:

از تجزیه استیل کولین (acetylcholine) که یک پیغام رسان بسیار مهم و حیاتی در فرایند یادگیری و حافظه است، جلوگیری می نمایند. این دارو با بالا نگه داشتن سطح استیل کولین ارتباط میان نورون های عصبی را پشتیبانی می نماید.

فرایند وخیم شدن علایم بیماری را متوقف و یا آهسته تر می نماید. عملکرد این دارو در این مرحله از فردی تا فردی دیگر فرق دارد.

عوارض جانبی گروه دارویی کولین استراز شامل حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و تکرر دفع مدفوع خواهد بود. بنابراین به پزشکان توصیه می گردد که در صورت تجویز این گروه از داروها بیمار را به دقت زیر نظر داشته و هر گونه تغییر در فرایند بیماری را به سرعت مشاهده و آنالیز نمایند.

سه نوع داروی مهارنماینده های کولین استراز در حال حاضر تجویز می گردد:

* دونپزیل (Donepezil) تحت نام تجاری Aricept

این دارو در درمان هر سه مرحله از بیماری آلزایمر تجویز می گردد.

* گالانتامین (Galantamine) تحت نام تجاری Razadyne

این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری تجویز می گردد.

* ریواستیگمین (Rivastigmine) تحت نام تجاری Exelon

این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری آلزایمر تا مراحل میانی زوال عقل (dementia) ناشی از بیماری پارکینسون (Parkinsons) تجویز می گردد.

داروهای مورد استفاده در مراحل میانی تا مراحل شدید بیماری

ممانتین و ترکیبی از ممانتین و دونپزیل به وسیله سازمان غذا و دارو ایالات متحده برای درمان مراحل میانی تا شدید بیماری آلزایمر تجویز می گردد.

این دارو برای بهبود حافظه، توجه، علت یابی، زبان و توانایی انجام کارهای ساده تجویز می گردد. این دارو را می توان به تنهایی و یا به همراه دیگر درمان های موجود برای بیماری آلزایمر برای فرد مبتلا تجویز کرد. تحقیقات نشان می دهد که در فرایند درمان افراد مبتلا به مراحل میانی تا شدید بیماری مصرف مهارنماینده های کولین استراز به همراه ممانتین اثر بخشی بسیار زیادی دارد.

ممانتین:

* فعالیت گلوتامات (glutamate) را تنظیم می نماید، این ماده شیمیایی در فرایند تجزیه و تحلیل، ذخیره و بازیابی اطلاعات نقش بسیار مهمی دارد.

* عملنمودهای ذهنی را بهبود بخشیده و به بعضی از مبتلایان به بیماری آلزایمر یاری می نماید تا فعالیت های روزانه خود را بسیار دقیق تر و بهتر انجام دهند.

* این دارو عوارض جانبی از جمله سردرد، سرگیجه، سردرگمی و یبوست خواهد داشت.

داروهای آلزایمر چگونه عمل می نمایند؟

برای فهم بهتر چگونگی عملکرد داروهای مورد استفاده در درمان آلزایمر، باید در ابتدا به شناختی کلی از شبکه ارتباطی مغز برسیم. در تصویر زیر نورون های عصبی مغز را می بینیم. نورون ها سلول های اصلی مغز هستند که در بیماری آلزایمر آسیب می بینند.

در مغز نورون ها به وسیله سیناپس ها (synapses) یا پایانه های عصبی با هم ارتباط برقرار می نمایند. در پایانه های عصبی نوروترانسمیترها (neurotransmitters) کار انتقال پیغام ها از سلولی به سلول دیگر را بر عهده دارند. بیماری آلزایمر این فرایند طبیعی را مختل می نماید و در نهایت باعث از بین رفتن پایانه های عصبی و نورون ها می گردد. با از بین رفتن این اجزا در مغز کار تبادل پیغام ها هم مختل خواهد شد.

منظره درمان آلزایمر

در حال حاضر دانشمندان به پیشرفت های زیادی در شناخت و فهم مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر و چگونگی اثر بیماری بر سلولهای مغزی دست یافته اند. این پیشرفت ها در نهایت و در آینده نزدیک به کشف درمان های جدیدی منجر خواهد شد که در نهایت فرایند بیماری را کند و یا متوقف خواهد نمود.

برای یافتن درمانی موثر برای بیماری آلزایمر باید مطالعات بالینی زیادی انجام گردد. در حال حاضر انجمن های معتبری در ایالات متحده آمریکا مانند انجمن Alzheimers Association TrialMatch اقدامات موثر زیادی در این رابطه انجام می دهند.

بهبود سوخت و ساز بدن:

مطالعه صورت گرفته نشان می دهد که رویکرد متابولیک برای درمان زوال عقل می تواند موثر باشد. محققان دانشگاه کالیفرنیا 10 نفر از بیمارانی که مسائل شناختی داشتند را مورد آنالیز قرار داده اند. هر کدام از آن ها رژیم غذایی درمانی،تمرینات ورزشی، تحریک مغز، بهینه سازی خواب و ویتامین ها را دنبال کردند.

این مطالعه گزارشات موردی را نیز در خود گنجانده است. بعضی از این افراد سرکار خود برگشته بودند و بعضی دیگر مهارت های جدیدی آموخته بودند. بعضی از افراد دیگر چیزی را فراموش نمی کردند. این یک مطالعه بالینی نیست و ممکن است اعمال آن در مقیاس وسیع کمی سخت باشد.

درمان های غیر دارویی برای تحریک و پرخاشگری:

زمانی که حافظه و استدلال به تدریج رو به زوال می رود، افراد احساس خشم و اضطراب خواهند داشت. در مراحل انتهایی این بیماری، این افراد ممکن است از لحاظ فیزیکی یا شفاهی پرخاشگر شده باشند.

دکتر اپوستولوا در این باره می گوید: تا زمانی که لازم نباشد من از درمان های دارویی برای نشانه های رفتاری استفاده نمی کنم. او به اعضای خانواده و پزشکان توصیه می نماید از فعالیت های اجتماعی و درمان رفتاری استفاده نمایند. گوش دادن به حرف های بیمار، فراهم اوردن اطمینان قلبی و تعامل با او در فعالیت های مختلف می تواند فرد را آرام کند.

داروهایی برای پرخاشگری و تحریک:

داروی تایید شده ای برای درمان نشانه های رفتاری حاصل از زوال عقل وجود ندارد. به همین دلیل است که پزشکان معمولا نمی توانند داروهای موثری تجویز نمایند. با این وجود بعضی از پزشکان سعی می نمایند از داروهایی همانند سیتالوپرام (Celexa) استفاده نمایند که یک داروی ضدافسردگی و مهار نماینده انتخابی بازجذب سروتونین است. گزینه دیگری که پیش روی پزشکان واقع شده است Nuedexta است. این دارو برای درمان اثرات بی ثباتی عاطفی تایید شده است.

بی ثباتی عاطفی به یک اختلال عصبی اشاره دارد که با گریه کردن بی اختیار یا گریه و خنده غیرقابل کنترل یا دیگر ظواهر عاطفی نمود پیدا می نماید. در حالیکه داروهای آنتی سایکوتیک به عنوان یک گزینه محسوب می شوند اما باید زمانی مورد استفاده قرار گیرند که نشانه ها حاد و شدید است.

داروهای ضد افسردگی:

درمان افسردگی در بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است در برگیرنده ترکیبی از دارو و مشاوره های روان شناختی باشد. متخصصان می توانند داروهای ضد افسردگی SSRI همانند سیتالوپرام و سرترالین را برای مبارزه با این نشانه ها تجویز نمایند. این داروها ممکن است سطح سروتونین را افزایش دهند. همانطور که می دانید سروتونین یک پیغام رسان شیمیایی مهم در مغز است.

داروهای ضد افسردگی آتیپیک نیز فعالیت شیمیایی مغز را افزایش می دهد و می توانند گزینه دیگری برای درمان افسردگی باشند. بعضی از این داروها شامل میرتازاپین (remeron) و ترازودون است. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل خواب آلودگی، سرگیجه، خشکی دهان است.

آدوکانوماب و سولانِزوماب:

دانشمندان در تلاشی که برای درمان این بیماری داشته اند، بعضی ویژگی های اساسی این بیماری را هدف قرار داده اند. یک رویکرد برای درمان این بیماری، حمله به آمیلوئید است. آمیلوئید معینه اصلی این بیماری محسوب می گردد. آمیلوئید برآمدگی هایی را در مغز بیماران تشکیل می دهد و پلاک های چسبناکی ایجاد می نماید که باعث مرگ سلول ها می گردد.

سولانِزوماب یک داروی قابل تزریق است و می تواند پلاک های تشکیل شده را از بین ببرد. نتایج بالینی در اواخر سال 2016 و اوایل سایل 2017 معین خواهد شد. مطالعه دیگری بر روی یک داروی مشابه دیگر به نام آدوکانوماب تمرکز نموده است.

در حال حاضر هیچ کدام از این داروها در بازار وجود ندارد اما بیمارانی که به صورت بالینی از آن استفاده نموده اند بهبودهایی داشته اند.

داروهای ضدالتهاب:

بعضی از دانشمندان در حال توسعه داروهایی برای تسکین التهاب مغز هستند. التهاب یکی از پاسخ های طبیعی بدن به عفونت است اما میزان زیاد التهاب می تواند به سلول های مغز و عملکرد آن اسیب وارد کند.

در یک مطالعه حیوانی مفنامیک اسید(یک داروی ضدالتهاب غیر استروئیدی) فرایند از دست دادن حافظه در موش ها را معکوس نموده است. این موش ها از لحاظ ژنتیکی به گونه ای دستکاری شده بودند که بیماری آلزایمر و نشانه های آن در این موش ها پیشرفته بود. با اینحال، درمانی که در موش کارساز است ممکن است یاریی به انسان ها نکند.

اگرچه نتایج به دست آمده امیدوار نماینده است اما این تنها اولین قدم برای معین مثبت بودن چنین درمان هایی است و مطالعات بیشتری برای تایید آن احتیاج خواهد بود.

منبع: سایت دکتردکتر

سایت مشرق نیوز

سایت بیتوته

منبع: راسخون