نقد فیلم ناگهان درخت؛ هنر چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند - مجله رویگری

مخاطبان فیلم ناگهان درخت یا در دنیا شخصی صفی یزدانیان شریک هستند یا این دنیا را دوست ندارند و به نسبت اینکه در کدام یک از این دو دسته قرار می گیرند می توانند فیلم را دوست داشته باشند یا نه. من آنقدر به دنیا ذهنی کارگردان نزدیک هستم که هر دو فیلمش می توانند فیلم های شخصی خود من باشند و به همین دلیل کدهای زیبایی شناسانه فیلم برایم آشنا و دوست داشتنی هستند.

فیلم این بار هم روایتگر یک رابطه عاشقانه است اما عاشقانه ای که میان مادر و پسر شکل می گیرد. باز هم صفی یزدانیان بهترین گروه بازیگران ممکن را برای روایت قصه شخصی اش انتخاب نموده. ترکیب پیمان معادی با زهره عباسی و سکانس های دو نفره شان آنقدر احساس برانگیز و درجه یک است که دل مخاطب را می برد. بخشی از دلربایی سکانس ها به کاریزمای بازیگرانی برمی گردد که یزدانیان انتخاب نموده و یادآور علی مصفا و زری خوشکام فیلم قبلی است. زهره عباسی را تا امروز نمی شناختم و از آن کشف های صفی یزدانیان است. مهناز افشار نقش اش به نسبت دو نفر دیگر فرعی تر است و طبعا شخصیت اش در حاشیه قرار می گیرد اما به اندازه و درست بازی می نماید. هماهنگ با کاراکترهای اصلی.

فیلم های یزدانیان مصداق کتاب آلن دوباتن هستند: هنر چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند. ناگهان درخت (که همین جا بگویم به نظرم نقطه ضعفش اسم فیلم است و کاش اسم بهتری داشت) محل تلقی سینما و نقاشی و موسیقی و ادبیات است. سینمایی که در حقیقت از همه هنرهای دیگر الهام گرفته. همچنان قاب هایی که صفی یزدانیان به یاری همایون پایور، مدیر فیلمبرداری اش می بندد به شدت یادآور نقاشی های امپرسیونیستی هستند. درگیر نور و ثبت لحظه. این ثبت لحظه که در معنای فیلم هم وجود دارد به شدت یادآور ادبیات فرانسه است. ضد درام بودن اش یادآور پاتریک مودیانو، توصیف هایش شبیه پروست و لحن راوی و شوخ طبعی پنهانش رومن گاری را تداعی می نماید.

شرح اینکه چرا ناگهان درخت فیلم خوبی است به اندازه بقیه فیلم ها سرراست نیست. می گردد به موسیقی درخشان کریستف رضاعی اشاره نمود. به بازی های خیلی خوب بازیگران. به فیلمبرداری همایون پایور اما گرمای فیلم از دنیا شخصی فیلمساز می آید. بهترین دریچه برای نگاه به این فیلم را از کتاب هنر چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند آلن دوباتن ترجمه گلی امامی می بینم. جایی از کتاب آلن دوباتن از این می گوید که چگونه مدیوم هنری به درک ما از خودمان یاری می نماید: ما افکار مبهم و عواطف عجیب مغشوشی داریم که برای هیچ کدام تعریف مشخصی نمی توانیم بدهیم…سپس گاهی به اثر هنری برمی خوریم که با حس ناشناخته ای درون ما قفل می گردد، حسی که خودمان هم دقیقا نمی شناسیم اش. الکساندر پوپ عملکرد اساسی شعر را چنین توجیه می نماید: افکاری را ناکامل تجربه می کنیم ولی بیان روشنی به آنها می دهیم. چیزی که اغلب اندیشیده بودیم ولی هرگز درست بیان ننموده ایم.

ناگهان درخت شبیه شعری است که در ستایش مادر، شهر، زادگاه و عشق سروده شده است. این فیلم اثر هنری است که فضاهای روانی و اخلاقی خاصی را طلب می نماید. از این منظر می توانید فیلم را دوست داشته باشید یا از آن خوش تان نیاید اما نمی توانید تمام ذوق و سلیقه ای را که در ساختن آن به کار برده شده نادیده بگیرید.

جای دیگری از کتاب آلن دوباتن نوشته شده: عاشق و هنرمند هر دو در مقابل یک معضل انسانی قرار دارند: گرایش فراگیر عادی و یکنواخت شدن…یکی از خیره کننده ترین مشخصات بعضی شاهکارهای هنری در این است که قادرند هیجان ما را نسبت به چیزهایی که عادی شده اند، برانگیزانند. تاکید روی دست های مادر و آن سکانس قاچ کردن به ها، جوری که انگار عطرش از این سوی پرده به مشام تماشاگر می رسد مصداق همین جمله است. صفی یزدانیان همه چیزهایی را که برایمان عادی شده به شیوه ای شاعرانه با تاکید روی زیبایی های عواطف و جغرافیا به تصویر می کشد و احساسات ما را برانگیخته می نماید.

مثل فیلم قبلی یکی از چیزهایی که شگفت زده ام کرد درهم تنیدگی موسیقی با متن بود. روند فیلم برایم مثل موسیقی دوست داشتنی کریستف رضاعی با نوای ملایم پیانو آغاز شد و به آن ترکیب ارکسترال سکانس کنار دریا رسید و تمام شد.

ناگهان درخت یک چیز مخصوص به خودش دارد که به قول دیالوگ فیلم اگر این را نداشت فراموش می شد و در هیچ داستانی راه پیدا نمی کرد.