راه و رسمِ مواجهه با مسائل! - مجله رویگری

به گزارش ، انسان از بدو حضور در این کره خاکی، همواره با مسائل و مسائلی روبرو شده و در طول تکامل خود یعنی از زمان انسان های نخستین تا به امروز کوشش بسیاری را در جهت حل مسائل خود نموده است. حتی انسان های غارنشین نیز با مسائلی روبرو می شدند که شاید نسبت به پیچیدگی ها و سختی های مسائل امروزی ساده به نظر برسند، اما در زمان خود بسیار مهم بوده و احتیاج به توانایی برای حل آن ها داشته اند. مانند این که چطوری شکار نمایند یا چگونه محل زندگی خودشان را گرم نگه دارند. امروز نیز با تغییر در شیوه های زندگی و تجددگرایی، بسیاری از افراد در برخورد با مسائل و مسائل پیچیده یا حتی روزمره زندگی خود، ناتوان عمل می نمایند، زیرا از مهارت های لازم برای حل مسائل برخوردار نیستند. توانایی حل مسأله مهمترین فرآیند در تفکر است و به افراد یاری می نماید تا با چالش ها و مسائل زندگی بهتر برخورد نمایند.

انسان ها برای این که با محیط خود سازگار شوند و در موقعیت های تنش زا زندگی سلامت روانی خود را حفظ نمایند، احتیاج به آموختن مهارت حل مسأله دارند. بعضی از مسائل تکراری هستند و می توان با راه چاره های ساده و تکراری آن ها را حل کرد، اما گاهی اوقات در شرایطی قرار می گیریم که احتیاج به تفکر خلاق دارد، در نتیجه باید از پیش، مهارت های لازم را داشته باشیم. پس ضروری است نگاه دقیق تری به این مهارت کاربردی داشته باشیم.

در زندگی روزمره معمولا با واژه مسأله زیاد برخورد می کنیم و بسیاری از افراد تصور مثبتی نسبت به آن ندارند، زیرا در اکثر مواقع پیدا کردن راه چاره برای مسأله پیش آمده کار سختی به نظر می رسد. در تعریف مسأله می توان گفت: عدم دستیابی فوری به یک هدف تعیین به دلیل موانع تعیین با توجه به امکانات و توانمندی های محدود. گاندی یکی از ساده ترین تعاریف را از مسأله ارایه داده است انجام عملیاتی برای رفع کردن شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب یک موقعیت. برای مثال شما اضافه وزن دارید و از چاقی رنج می برید، به این حالت وضعیت موجود می گویند؛ رسیدن به وضع جسمی مناسب وضعیت مطلوب است، کاری که باید انجام دهیم این است که با اقدامات و برنامه تعیین برای استانداردکردن وزن و تناسب اندام کوشش کنیم (عملیات).

هرفردی می تواند مهارت های حل مسأله را به خوبی بداند، زیرا ما هر روز با مسائلی روبرو هستیم. بعضی از این مسائل به وضوح شدید تر و پیچیده تر از دیگران است. داشتن توانایی حل مسأله به طور موثر، به موقع و بدون مشکل فوق العاده است، اما متاسفانه راهی برای حل همه مسائل وجود ندارد. فرآیند حل مسأله درحقیقت داشتن یک دید کلی و جامع به مسأله است. مهارت حل مسأله شامل چند مرحله است که فرد یاد می گیرد از اقدامات سریع و ناگهانی خودداری کند و راه چاره های عجولانه را به کار نگیرد. با دانستن مراحل حل مسأله می توان به صورت هدفمند و منظم راه چاره مناسب را یافت. در این جا احتیاج است مواردی را مورد توجه قرار دهیم. پیش از همه باید درباره مشکل خود فکرکنیم و برای خود تعیین کنیم که مشکل چیست؟ چه عواملی باعث ایجاد مشکل شده است؟ از چه زمانی آغاز شده و دلیل آن چه بوده؟

می توان گفت فرآیند حل مسأله، فرآیندی است آگاهانه، منطقی و هدفمند که در جهت یافتن راه چاره های موثر برای مسائل و مسائل زندگی باید آن را طی کنیم.

بسیاری از افراد یا به عبارتی همه ما در زندگی با مسائل، گرفتاری ها و دردسر هایی روبرو می شویم. هر کس به نسبت شرایط و موقعیت زندگی خود به گونه ای با مسائلی دست به گریبان است. آن چه که مهم است آن است که با قرار گیری در این موقعیت های سخت چگونه به روشی درست عمل کرد و با نیروی فکری خود با مسائل پیش آمده کنار آمد. افرادی که با مهارت حل مسأله آشنایی و تمرکز فکری و خلاقیت بالایی دارند و می توانند از این توانایی در زندگی روزمره استفاده نمایند، استرس و فشار روانی کمتری را تجربه می نمایند. به عبارتی داشتن سلامت روانی و توانایی در حل مسائل ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند.

گاهی اوقات به اشتباه تصور می کنیم که مهارت های حل مسأله را نداریم، اما واقعیت این است که به دفعات متعدد با مسائل گوناگون و آشنایی برخورد و راه چاره هایی را برای آن ها استفاده نموده ایم، فقط ضروری است به گذشته فکر کنید و ببینید چطور برای مسائل خود راه چاره هایی را یافته اید؛ بنابراین به یاد داشته باشید که اگر با مشکل حادی روبه رو هستید، نخستین مشکل زندگی تان نیست و می توانید به خوبی با آن کنار بیایید.

چگونگی مدیریت چالش ها به روش افراد پیروز

در این بخش می خواهیم به طور مختصر به این دو سوال بپردازیم: افراد پیروز چگونه چالش های زندگی را مدیریت می نمایند؟ راه چاره های افراد پیروز برای غلبه بر چالش های زندگی چیست؟

افراد پیروز نیز مانند بقیه انسان ها هستند و نسبتا چالش های کمتری ندارند، بلکه می توانند به شیوه بهتری آن ها را حل نمایند. آن ها باور دارند که توانمندیشان بزرگتر از مسائل و مسائل آنهاست، زیرا مسائل نیستند که کوچک یا بزرگ هستند، بلکه افراد هستند که با توجه به توانمندی خود مسائل را بزرگ یا کوچک می بینند. افراد پیروز به حکمت الهی ایمان دارند. آن ها باور دارند که هر مسأله یا مسئله ای که در زندگی برایشان پیش می آید، خواست خداوند است. این باور سبب حس امنیت در آن ها می گردد و درنهایت هنگام روبروه با مسائل زمان زندگی خود را از دست نمی دهند. می دانند مسائل وجود دارند و زمان خود را برای غصه خوردن از دست نمی دهند، بلکه از تک تک لحظه های خوداستفاده می نمایند.

افراد در مواقع بحرانی قدرت تشخیص خود را از دست می دهند و افکار منفی و فشار روانی مانع از تصمیم گیری درست می گردد. در این زمان افراد پیروز می دانند که باید سراغ مشورت بروند، زیرا چند مغز بهتر از یک مغز کارایی دارد. با مشورت کردن مسائل بهتر حل می شوند.

به جای پرسیدن چرا این رخ داده است؟ چرا برای من این مشکل پیش آمده؟ به جای سرزنش خود و دیگران این سوال را از خود بپرسید، چگونه می توانم مشکل راحل کنم؟

در برخورد با مسائل به جای غصه خوردن به این فکر کنید که آیا مشکل پیش آمده آن قدر مهم است که با گذشت زمان باز هم برای شما سخت و ناراحت نماینده باشد؟ شک نداشته باشید بعد از مدتی برای شما تبدیل به خاطره می گردد، پس زیاد خود را درگیر آن نکنید.

همواره نباید همه چیز بر وفق مراد شما باشد تا بتوانید احساس خوبی داشته باشید. سعی کنید برعکس عمل کنید. حس خوب را در خود تقویت کنید، احساسات خوب را در خود زنده کنید. حتما نباید ثروتمند باشید و به تمام اهداف خود برسید تا شاد و شادمان باشید. ذهن خود را تقویت کنید تا تصور کند شاد است، بعد پیروزیت ها به سمتشما می آید.

دایره راحتی شامل هر فعالیتی می گردد که میزان اضطراب و نگرانی کمتری برای فرد دارد. معمولا افراد سعی می نمایند از کار هایی که آن ها را مجبور می نماید از این دایره بیرون بیایند، دوری نمایند. اما سعی کنید این دایره را بزرگتر و کار های مفید بیشتری را به دایره خود اضافه کنید. موقعیت های جدیدی را تجربه کنید و توانایی های خود را افزایش دهید. هرچه دایره راحتی شما محدود تر باشد، در برخورد با مسائل و مسائل اضطراب بیشتری را تجربه می کنید.

5 عامل بازدارنده حل مسأله

در فرآیند حل مسأله چنانچه آگاهانه عمل نکنید، ممکن است بعضی از عوامل مانع درست فکرکردن و برگزیدن راه چاره های مناسب گردد. در نتیجه فرآیند حل مسأله با مشکل روبرو می گردد. این عوامل به توضیح زیر است:

اگر دغدغه شما این باشد که نخستین گزینه بهتر است و سریع ترین راه چارهی را که به ذهنتان می رسد، عملی کنید، قطعا دچار پشیمانی خواهید شد، زیرا شتاب در تصمیم گیری مانع از آن می گردد که کاستی های موجود را در نظر بگیرید.

مهمترین احساساتی که مانع از تصمیم گیری درست در فرآیند حل مسأله می گردد، ترس و اضطراب است. معمولا افراد به دلیل قرار دریافت در شرایط سخت و ناشناخته دچار اضطراب می شوند و ترس و بیم نسبت به مشکل پیش آمده دارند. ریشه های این ترس و نگرانی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

دریافت تصمیمات جدید گاه منجر به تغییرات در زندگی فرد می گردد. شرایط جدید نیست که باعث ایجاد ترس در فرد می گردد.

معمولا افراد می ترسند که تصمیمات گرفته شده موجب شکست آن ها در زندگی گردد.

فرد می ترسد با عملی کردن راه چاره های خود موجب دلخوری اطرافیان گردد و احساس طردشدگی دارد.

این ترس ها مانع از یافتن راه چاره هایمناسب می گردد.

در دریافت تصمیمات خود متعصب نباشید. نظر درست را از هرکس دریافت کردید، حتی فرد کوچکتر از شما بپذیرید. پافشاری نداشته باشید که راه چاره شما قطعا درست است. تعصب نداشته باشید و سعی کنید در پذیرش نظرات دیگران انعطاف پذیر باشید.

ممکن است شما مدت زمان زیادی را به فکر کردن درباره مسأله خود سپری کنید. بر اثر تفکر طولانی مدت ذهن شما دچار خستگی می گردد. هر مسأله با توجه به ضرورت و اهمیتی که دارد و قدرت تفکر در فرد، مدت زمان متفاوتی ذهن را مشغول می نماید. سعی کنید برای جلوگیری از خستگی ذهن، مدتی را استراحت کنید.

این موضوع که ما بخواهیم مسأله ای را حل کنیم، با این مورد که اجرای آن راه چاره چقدر مشکل است، امری متفاوت است. درحقیقت تفاوت است میان فردی که راه چارهی را برمی گزیند و تصمیم به اجرای آن دارد، اما در عمل پیروز نمی گردد، با فردی که به علت ترس از موانع احتمالی اصلا به موضوع نزدیک نمی گردد و حتی از فکرکردن به آن ترس دارد. مهارت حل مسأله به فرد یاری می نماید در کنار گذاشتن ترس از موانع تا در یافتن راه چاره های مناسب بهتر عمل کند. وقتی فرد با مسائل درگیر گردد خواهد دید آن طور که قبلا می پنداشته غیرقابل حل نبوده و فقط احتیاج به زمان بیشتری داشته است.

تعریف و شناسایی مشکل: نخستین مرحله در فرآیند حل مسأله، شناخت دقیق مشکل و مسأله است. ابتدا باید مسأله را برای خود تعریف کنید. تا زمانی که فرد برای خود روشن نکند که با چه مسئله ای روبرو است، نمی تواند راه چاره مناسبی را برای آن برگزیند. کاری که ضروری است انجام دهید این است که ابتدا از خود بپرسید چه راه چاره هایی برای این مشکل وجود دارد. تمام راه چاره هایی که به ذهنتان می آید را آنالیز کنید. هرچقدر که مسأله را برای خود بهتر تبیین کنید و مبهم نماند، راه چاره های بهتری را پیدا خواهید کرد و می توانید دلایل و ریشه مشکل خود را پیدا کنید.

می توان گفت علت اصلی که اغلب باعث می گردد افراد در مقابل مسائل پیش آمده احساس سردرگمی نمایند و از زیر آن فرار نمایند، این است که درک صحیحی از مشکل پیش آمده ندارند. بعضی نیز با وجود دانستن راه چاره های بسیار باز هم در حل مشکل خود حیران می مانند. این افراد بدون این که مشکل را به شکل دقیق برای خود تعریف و ابعاد آن را تعیین نمایند سریعا به سراغ راه چاره ها می روند و به همین دلیل از بسیاری از جنبه های آن غافل می مانند. برای تعریف مشکل می توانید سوالات زیر را از خودتان و افرادی که در جریان مشکل شما هستند، بپرسید:

بارش فکری راه چاره های مختلف: پس از تعریف مشکل، مرحله بعد این است که به آنالیز راه چاره های ممکن بپردازید. سعی کنید تا حد ممکن تمام راه چاره هایی که به ذهنتان می آید را مطرح کنید. مهم نیست که چقدر منطقی یا غیرواقعی باشند، نباید هیچ راه چارهی را حذف کنید و تمام آن ها را برای خود یادداشت کنید. هیچ کدام از راه چاره ها را سانسور نکنید و درموردشان با دیگران نیز مشورت کنید. در این مرحله کیفیت اهمیت ندارد، بلکه کمیت مهم است. هرچه تعداد راه چاره هایی که در اختیار دارید بیشتر باشد، به شکل موثر تر می توانید مشکل پیش آمده را حل کنید. این تکنیک را بارش فکری می گویند. یعنی فرد ذهن خود را باز می گذارد تا هیچ، همه راه چاره ها چه خوب و چه بد، منطقی یا غیرمنطقی را آزادانه بیان کند. در این مرحله فرض بر این است که کمیت فراوری کیفیت می نماید.

تصمیم گیری: در این مرحله تمام راه چاره های به دست آمده در مرحله قبل را مورد ارزیابی قرار دهید و آن ها را از منظر سودمند بودن یا نبودن آنالیز کنید. باید پیامد های هر یک از راه چاره ها را در نظر بگیرید. می توانید بر روی کاغذ دو ستون ترسیم کنید و محاسن و معایب هر یک را در آن بنویسید. راه چاره هایی که احساس می کنید امکان پذیر نیستند را حذف کنید. از لیست باقیمانده پیامد های مثبت و منفی هر راه چاره را تعیین کنید و نهایت مناسب ترین آن ها را برگزینید. در انتخاب بهترین راه چاره می توانید از موارد زیر بهره ببرید: آیا این راه چاره امکان پذیر است و به حل موثر مشکل یاری می نماید؟ کدام راه چاره می تواند مشکل را برای مدت طولانی حل نماید؟ کدام راه چاره قابلیت اجرا دارد و منابع لازم برای آن فراهم است؟ پیامد ها و خطرات احتمالی این راه چاره کدام است؟

اجرای راه چاره و بازبینی آن: در این مرحله راه چارهی را که مناسب می دانید و برای شما اولویت دارد، اجرا کنید. بعد از اجرای راه چاره انتخابی به بازبینی آن بپردازید، چنانچه بیشترین پیامد مثبت و کمترین پیامد منفی را داشته باشد و از نظر شما راه چاره رضایت بخشی است، فرآیند حل مسأله انتها یافته، در غیراین صورت باید راه چاره های دیگر را نیز مورد استفاده قرار دهید. این فرآیند تا زمانی ادامه پیدا می نماید که شرایط برای فرد مشکل آفرین نباشد.

منبع: روزنامه شهروند