موضوع اعتراضات در ایران در حیطه صلاحیت شورای امنیت قرار نداشت - مجله رویگری

به گزارش خبرنگاران، امیر حسین عسکری با اشاره به تشکیل جلسه فوری شورای امنیت با موضوع اعتراض ها در ایران در یادداشتی نوشت: به دنبال وقوع اعتراضات ناشی از مسائل مالی در ایران، بلافاصله بعضی قدرت های خارجی وارد عرصه شده و سعی در جهت دهی و راهنمایی این اعتراضات در راستای تغییر حکومت در ایران را داشتند. علاوه بر تغییر جهت اعتراضات از مسائل مالی به ابعاد سیاسی و تغییر حکومت، شیوه اعتراضات نیز از حالت مسالمت آمیز خارج شده و اقدامات تخریبی در چند شهر به صورت گسترده در دستور کار آشوبگران نهاده شد. بسیاری از اماکن عمومی از جمله بانک ها، معابر و ... مورد تخریب نهاده شد. در ابتدای اعتراضات نیروهای امنیتی با خویشتنداری و عدم برخورد با معترضین سعی در کنترل اوضاع و بحرانی تر نشدن اوضاع داشتند. در نهایت با تحریک خارجی اغتشاشات گسترش یافته و در این شورش ها چندین نفر کشته و زخمی شدند.

اما با فروکش کردن بحران، ایالات متحده در راستای ایجاد فشار بیشتر به جمهوری اسلامی ایران، ارجاع موضوع اعتراضات ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد را در دستور کار خود قرار داد. در این نوشتار سعی شده است تا با آنالیز صلاحیت و فلسفه وجودی شورای امنیت سازمان ملل به این سوال پاسخ داد که آیا آنالیز موارد اعتراضی ایران در صلاحیت شورای امنیت است یا خیر؟

شورای امنیت و ترکیب اعضا

شورای امنیت یکی از ارکان سازمان ملل متحد محسوب می شود که بر اساس ماده 24 منشور ملل متحد وظیفه اصلی آن حفظ صلح و امنیت بین المللی است. ماده 24 منشور ملل متحد اشعار می دارد: به منظور تأمین اقدام سریع و مؤثر از طرف ملل متحد اعضای آن مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بین المللی را به شورای امنیت واگذار می نمایند و موافقت می نمایند که شورای امنیت در اجرای وظایفی که به موجب این مسئولیت بر عهده دارد از طرف آنها اقدام نماید. شورای امنیت در اجرای این وظایف بر طبق مقاصد و اصول ملل متحد عمل می نماید. اختیارات مخصوصی که برای انجام وظایف مذکور به شورای امنیت واگذار شده در فصول 6، 7، 8 و 12 بیان شده است. شورای امنیت گزارش های سالانه و در صورت اقتضا گزارش های مخصوص برای آنالیز به مجمع عمومی تقدیم می دارد.

ترکیب شورای امنیت بر اساس اعضا به دو دسته اعضای دائم (ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فدراسیون روسیه، فرانسه و چین) و 10 عضو غیر دائم تشکیل شده است. تفاوت این دو دسته از اعضا به حق وتو باز می شود که دسته اول دارای این حق و دسته دوم فاقد حق وتو هستند.

وظایف و اختیارات شورا

مواد 24 تا 26 منشور ملل متحد وظایف شورای امنیت را بیان نموده است. طبق مفاد مذکور اساس وظایف شورای امنیت را حفظ صلح و امنیت بین المللی تشکیل می دهد. علاوه بر این، شورا موظف است در چارچوب اصول و اهداف منشور ملل متحد فعالیت کتد. مکانیزم عملکرد شورا به دو صورت مداخله مسالمت آمیز (فصل ششم منشور) و مداخله قهرآمیز و روش های اجبار نماینده (فصل هفتم منشور) است.

صلاحیت شورا

بر اساس مفاد منشور ملل متحد، وظیفه اصلی این شورا حفظ صلح و امنیت بین المللی بوده و امور داخلی کشورها در مواردی که شامل نسل کشی (مانند وقایع بوسنی و میانمار) نشود در صلاحیت رسیدگی شورا قرار ندارد. از آنجا که در ماده 39 منشور ملل متحد صلح بین المللی به صورت معین تعریف نشده است، موضوع مناقشات داخلی کشورها که تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی نیست مطرح می شود. سوال اصلی این است که این دسته موضوعات در صلاحیت شورا واقع شده است یا خیر؟

صاحب نظران اعتقاد دارند پذیرش این مسئله خلاف مقاصد منشور بوده، در خصوص مسئله کره و اندونزی نیز این نکته مورد بحث نهاده شد که شورای امنیت حق هیچ گونه اقدامی را ندارد. زیرا این اقدامات به معنای دخالت صد در صد در امور داخلی کشورها محسوب می شود . با این حال، استدلال مورد نظر در هر دو مرحله رد شد. در بحران کنگو نیز با وجود اینکه شورا طبق ماده 40 عمل می کرد و دولت این کشور از سازمان ملل در خواست مداخله نموده بود، باز هم با توجه به اصل عدم دخالت در امور داخلی کشورها، صرفا برقراری نظم عمومی و حفاظت از جان افراد توسط نیروهای حافظ صلح در دستور کار نهاده شد و از مداخله به نفع طرفین ممانعت به عمل آمد.

صلاحیت شورای امنیت در اعتراضات اخیر ایران

با توجه به مفاد منشور، وظیفه ای که طبق این مفاد به عهده شورای امنیت گذارده شده و رویه شورا در موضوع کنگو به نظر می رسد شورای امنیت مسائل داخلی کشورها را که تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی تلقی نمی نماید در حوزه صلاحیت خود نمی داند. بر این اساس، اعتراضات اخیر در ایران که به اغتشاش و آشوب کشیده شد مسئله صد در صد داخلی بوده که در حیطه صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل قرار ندارد. زیرا این مسئله علاوه بر بعد داخلی آن، تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی نیز به شمار نمی رود. به نظر می رسد کوشش ایالات متحده برای مطرح کردن این موضوع در نشست شورای امنیت، صرفا به دلیل ایجاد فشارهای بیشتر بر ایران مربوط باشد.