گزارش استقبال تهرانی ها از واکسن کرونا روی میز وزیر بهداشت است - مجله رویگری

به گزارش گروه اجتماعی خبرنگاران، حمیدرضا خانکه در نشست هم اندیشی رصدخانه اجتماعی کووید 19 با دانشگاه های علوم پزشکی کشور که به صورت مجازی برگزار شد، ضرورت جایگاه رصدخانه اجتماعی کووید 19 و رسالت آن در نظام سلامت کشور را تبیین کرد و گفت: از 30 بهمن 1398، برای اولین بار کرونا در ایران و در شهر قم شناسایی و تأیید شد، و به سرعت توسعه پیدا کرد و وزارت بهداشت، مدیریت بیماری را به عهده گرفت و سازمان های دیگر هم کمک کردند، و به رغم توفیقات خوبی که در حوزه مدیکال، تولید دارو و واکسن داشتیم، متأسفانه شاهد چهار موج از شیوع بیماری بودیم که طی روز های اخیر هم موج پنجم آن آغاز شده است.

وی افزود: در ابتدا، بیماری از پیچیدگی خاصی در سراسر جهان برخوردار بود، بطوری که ماهیت ویروس و جهش های آن زیاد تعیین نبود و درمان تعیینی برای آن ارائه نمی شد، ضمن آنکه مدیریت کووید در همه کشور های جهان، با مسائلی روبه رو بود که شاید به دلیل توجه کمتر به ابعاد دیگری غیر از مدیکال بود.

خانکه شرح داد: با شیوع کووید 19، سرعت توسعه، رعایت نکات بهداشتی و پذیرش محدودیت ها از سوی مردم، و سیاست های ملی در کشور های مختلف، متفاوت بود. همراهی مردم فرق دارد و بحث گروه های آسیب پذیر و افراد کم برخوردار مطرح شد، و به رغم اینکه در اوایل پاندمی، همه فکر می کردند که کرونا به عدالت به همه آسیب می رساند، بعد متوجه شدیم که افراد متفاوت، تأثیر متفاوت می گیرند.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید 19 افزود: با توجه به اینکه گاهاً مردم به دلایل مختلف، نسبت به توصیه های ستاد ملی کرونا مقاومت نشان می دادند و مدیریت بیماری را با مشکل روبه رو می کردند، این ضرورت به مقام عالی وزارت بهداشت پیشنهاد داده شد تا ابعاد اجتماعی کووید مورد بررسی و راهکار های لازم برای آن پیش بینی شود، تا اینکه به دستور وزیر بهداشت، رصدخانه اجتماعی کووید 19 از اسفند 1399 فعال شد و هدف آن، پرداختن به جنبه های اجتماعی ناشی از شیوع بیماری کرونا است که کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.

رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی ادامه داد: این دانشگاه با سبقه ای که در حوزه سلامت اجتماعی دارد و حدود 30 سال در حوزه اجتماعی مطالعه کرده و با توجه به رسالت و مرجعیتی که در حوزه های سلامت اجتماعی و توانبخشی دارد، برای این کار انتخاب شد و سابقه 30 ساله این دانشگاه در حوزه سلامت اجتماعی اجازه داد تا بتواند ورود بهتری به این حوزه داشته باشد. هرچند که دانشگاه های مختلف در سطح کشور دارای دپارتمان های سلامت اجتماعی و طب اجتماعی هستند، و مراکز مربوط به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت هم در کشور فعالیت می کنند، اما سبقه 30 ساله دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و مطالعات متعددی که از ابتدای شیوع کووید 19 انجام داده بود، این اولویت را به این دانشگاه داد تا مرجعیت این حوزه را به عهده بگیرد و با مشارکت همکاران دیگر بتواند این کار را به پایان برساند.

خانکه سپس گزارشی از عملکرد رصدخانه اجتماعی کووید 19 طی چند ماه گذشته که از تأسیس آن می گذرد و برنامه هایی که در پیش دارد، ارائه داد و گفت: وقتی صحبت از رصدخانه می کنیم، یعنی مجموعه ای که وظیفه دارد تا دیده بانی کند و اطلاعات مورد نظر مرجع خود را جمع آوری کرده و در تصمیم سازی و تصمیم گیری کمک کند. ما معتقد بودیم که بسکمک از تصمیمات ستاد ملی کرونا با کم توجهی به ابعادی غیر از سلامت گرفته می شد و ابعاد اجتماعی کمتر مورد توجه بود. مثلاً حمایت از گروه های آسیب پذیر را نداشتیم، لذا باید رصدخانه شکل می گرفت تا شاخص های مرتبط با سلامت اجتماعی رصد شده و این شاخص ها را به گفتمان های سیاسی تبدیل کرده و در اختیار برنامه ریزان و سیاستگذاران قرار بدهد تا تصمیمات منطقی تری گرفته شود. این نقطه ضعف در خیلی از کشور های جهان و در کشور ما هم بود و با این منطق، رصدخانه اجتماعی کووید 19 شکل گرفت.

وی در خصوص مفهوم سلامت اجتماعی گفت: ما از سه بعد به سلامت اجتماعی نگاه می کنیم، 1- بعد فردی این حوزه است که بخشی از سلامت فرد را در بر می گیرد، 2- نگاهی است که جامعه را مورد مخاطب قرار می دهد و واحد سلامت اجتماعی را جامعه می داند. جامعه ای که می تواند سلامت داشته باشد، جامعه ای که می تواند سلامت را تأمین کند و یا سلامت را به مخاطره بیاندازد، و شاخص هایی وجود دارند که می توانند جامعه را برخوردار سلامت کنند، مانند اعتماد اجتماعی، مشارکت، درآمد، و… ، 3- نگاه سوم، از بعد مؤلفه های اجتماعی تأثیرگذار بر سلامت است، که قاعدتاً این مؤلفه ها، شرایطی را به وجود می آورند که ما در این شرایط متولد می شویم، زندگی کرده، تحصیل می کنیم، پیر شده و فوت می کنیم و اگر این مؤلفه ها توزیع نابرابر داشته باشند، طبقات اجتماعی را ایجاد می کنند و شکل گیری طبقات اجتماعی، آغازی است برای متأثر شدن از پیامد های عوامل تأثیرگذار بر سلامت؛ و ما هم در رصدخانه با همین نگاه سوم، به موضوع ورود پیدا کردیم، که البته نگرش های دیگر هم مد نظر قرار دادیم.

عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا با اشاره به آمار 184 میلیون مبتلای کرونا در جهان و تعداد 4 میلیون بیمار کرونایی که در جهان فوت کردند، و آمار سه میلیون و 250 هزار مبتلا در ایران که حدود 85 هزار تن از آنان فوت شده اند، گفت: شواهد علمی نشان می دهند، موج پنجم در کشور آغاز شده و باید آمادگی مقابله با این موج و شیوع ویروس هندی که با قدرت بالا منتشر می شود، داشته باشیم.

خانکه افزود: قبلاً به ازای هر صد نفر مورد مثبت، 8 تن فوت می شدند که رقم بالایی بود، و آن هم به دلیل تحریم ها که کیت های تشخیصی را با کمبود روبرو کرده بود و یا وسایل حفاظتی به مقدار کافی نداشتیم، ولی الان این رقم کاهش پیدا کرده و آن هم به دلیل افزایش تست، تولید وسایل بهداشتی و حفاظتی و در دسترس بودن آن در کشور است، ضمن اینکه تولید و تزریق واکسن هم در کشور راه افتاده است.

وی شرح داد: مطالعه ای طراحی شده تا سیاست های ملی را ارزیابی کنیم، مثلاً اعمال محدودیت ها و پذیرش آن از سوی مردم هم فرایند منطقی ندارد و نیاز دارد تا مورد مطالعه قرار بگیرد.

خانکه همچنین گفت: تمام جهان به فواصل مختلف، به ابعاد اجتماعی کووید 19 پرداختند، چون مدیریت سلامت نیازمند نگاه همه جانبه و توجه به ابعاد مختلف است، ولی چه بسا که بسکمک از عوامل مؤثر بر سلامت، در حوزه اختیارات نظام سلامت نیست، بلکه در خارج از نظام سلامت است و به نظر می آید که تمرکز بعد اجتماعی، تاکید بر همکاری دستگاه های مختلف دارد، نه فقط نظام سلامت.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید 19 افزود: نظام سلامت در صف اول مقابله با کرونا، تلاش می کند، ولی اگر دستگاه های دیگر با نظام سلامت، همسو و همراه نباشند، شرایطی مانند سفر های نوروزی و تجمع مردم در اماکن زیارتی و تفریحی در داخل و خارج از کشور و بی توجهی به توصیه های علمی نظام سلامت پیش می آید و مسائل زیادی ایجاد می کند.

خانکه با نشان دادن اسلاید، به انجام مطالعات زیادی در کشور های دیگر همچون استرالیا، کانادا، ایرلند، کنیا، انگلیس و اسپانیا اشاره کرد که تأثیر عوامل اجتماعی بر شیوع و مدیریت کووید 19 و تأثیر کووید بر سلامت اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است و در این خصوص گفت: به نظر می آید که هیچ پدیده ای نتوانسته مانند کووید، جامعه علمی جهان را به خود جلب کند، به ویژه جامعه علمی حوزه سلامت متمرکز بر کووید 19 و تأثیرات آن است و تغییر و تحولات این حوزه هم بسیار چشمگیر است.

وی افزود: مطالعه ای هم در کشور از طریق پژوهشکده آمار ایران انجام شده که در زمستان 1399 منتشر شده است و از نظر بیماری، مقدار شیوع و فوت آن در سنین مختلف، تأثیر کووید 19 بر شرایط تحصیلی بچه ها بالای 6 سال، بر ازدواج و فرزندآوری، فعالیت های اقتصادی افراد 18 سال به بالا و شرایط سلامت روان افراد 18 سال به بالا از طریق این پژوهشکده مورد مطالعه قرار گرفته است.

خانکه سپس به مطالعات در دست اجرای رصدخانه اجتماعی کووید 19 اشاره کرد و گفت: مقدار ابتلاء در جامعه شهری و روستایی و همچنین علل ابتلای پایین جامعه روستایی، تأثیر کووید 19 بر شرایط تحصیلی بچه ها 6 سال به بالا که مقدار بازمانده از تحصیل این جمعیت در منطقه ها شهری 9.2 درصد و در منطقه ها روستایی 9.4 درصد است، در برنامه مطالعاتی رصدخانه قرار دارند، ضمن آنکه مسائلی هم در آموزش غیرحضوری وجود دارد که ما در دانشگاه ها تجربه کردیم و در مراکز دیگر هم مشاهده شده که باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.

وی افزود: بررسی های اولیه نشان می دهند که کمبود لب تاپ در 57 درصد جامعه روستایی و 45 درصد جامعه شهری، وجود داشته و در کل 57 درصد جامعه با کمبود لب تاپ و گوشی هوشمند روبه رو بوده است، و یا عدم دسترسی به اینترنت و سرعت مناسب اینترنت، عوامل تأثیرگذار بر آموزش مجازی هستند که باید مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرند.

خانکه همچنین گفت: در کل 23 درصد جمعیت بالای 18 سال کشور، شغل خودشان را در اثر شیوع کرونا از دست دادند، و هرچند که در کشور ما تعریف استانداردی از اشتغال وجود ندارد، ولی به هر حال اشتغال در کشور ما آسیب دیده و درآمد هم کاهش پیدا کرده است و البته باید روی این موضوعات مطالعات دقیق تری صورت بگیرد، چرا که اعمال محدودیت ها و مقدار پذیرش آن از سوی مردم شاید بر اساس اجبار بوده و نیاز های اولیه آنان وابسته به این موضوع باشد.

وی در ادامه به اقداماتی که رصدخانه طی ماه های اخیر انجام داده، اشاره و تاکید کرد: با ابلاغ مقام عالی وزارت بهداشت در اواخر اسفند 99 و تأسیس رصدخانه اجتماعی کووید 19، اولین نشست هم اندیشی در فروردین برگزار شد و چهار مأموریت رصدخانه پیگیری شد، ضمن آنکه تاکید می کنیم، رصدخانه وظیفه هماهنگی نخبگان کشور در حوزه سلامت اجتماعی را به عهده دارد تا فعالیت آنان در نهایت، به تصمیم گیری دقیق تر نزد سیاستگذاران بیانجامد.

خانکه افزود: بر اساس چهار وظیفه ابلاغی مقام عالی وزارت، نقشه راه تدوین شد، و با تبیین اهداف رصدخانه، کارگروه های تخصصی تشکیل شد و مسائل به صورت ارگونومی تبیین شد، چارت رصدخانه با مشورت نخبگان و مسئولان این حوزه طراحی و مسئولان هر بخش تعیین شدند.

وی ادامه داد: تعیین شاخص ها و مقدار گیری شاخص ها در حوزه های تخصصی به کارگروه های تخصصی رصدخانه سپرده شد تا رصدخانه بوسیله آن دیده بانی داشته باشد؛ و همزمان، مطالعاتی در حوزه مأموریت های رصدخانه طراحی شد تا با تولید اطلاعات و تحلیل های علمی و اجرایی، و با ارائه آن ها به برنامه ریزان و سیاستگذاران، به خلاصه های سیاستی و تغییر در سیاست ها برسیم.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید 19 در خصوص مطالعاتی که تا به امروز انجام شده، گفت: مطالعه عوامل تأثیرگذار کووید 19 بر شرایط معلولان و شرایط سازمان های مردم نهاد در دوران کرونا، اجرای برنامه واکسیناسیون، عوامل مؤثر بر آن و مقدار پذیرش آن در شهر تهران انجام شده و گزارش آن ها برای وزیر بهداشت و مراجع ذی صلاح ارسال شده است، ضمن آنکه مطالعه مربوط به واکسیناسیون، در سطح کشور هم انجام خواهد شد تا عوامل تأثیرگذار در مقدار پذیرش مردم تعیین، و با ارائه نتایج آنها، در افزایش این پذیرش نقش داشته باشد.

خانکه افزود: درس آموخته های کووید از اسفند 99 و مطالعات طولی با رویکرد مطالعه کیفی در حال انجام است و نتایج اولیه آن به مراجع ذی صلاح اعلام شده است و همچنان هم این مطالعه ادامه دارد.

به گفته وی، بررسی کووید بر مشارکت افراد در فعالیت های روزانه، از طریق گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و سندرم جایگاه کووید 19 که جنبه های اجتماعی آن تحلیل می شود، از طریق گروه رفاه اجتماعی این دانشگاه انجام شده، ضمن آنکه کوهورتی طراحی شده تا پیامد های اجتماعی کووید را در سطح کشور و با کمک چند دانشگاه دیگر مورد بررسی قرار بدهد.

خانکه افزود: بررسی عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی مرتبط با بچه ها، تبعیت از قرنطینه کووید 19 که در 31 استان انجام می شود، بررسی درک عمومی از اقدامات دولت، ارزیابی سیاست های ملی، و بررسی تأثیرات بار اقتصادی کووید بر بچه ها با میانجیگری سلامت روان، از دیگر مطالعات در دست اجرای رصدخانه هستند.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید 19 همچنین مرور کوتاهی بر فعالیت های تدریجی رصدخانه طی سه ماه اخیر داشت که تهیه، رونمایی و انتشار کتاب مدیریت جامع خطر، رخداد های بیولوژیک در نظام سلامت با تاکید بر کووید 19، برگزاری وبینار های متعدد با شرکت متخصصان دانشگاه های داخل کشور و برگزاری وبیناری با متخصصان دانشگاه های لهستان و آلمان با هدف جلب مشارکت نخبگان بین المللی، انتشار گزاره برگ های مختلف در حوزه واکسیناسیون و موضوعات دیگر و انتشار پیام های هفتگی که بازخورد بسیار خوبی از سوی بیشتر مدیران داشت، از جمله فعالیت های سه ماه اخیر رصدخانه بود.

خانکه در پایان، اشاره ای به برنامه های پیش روی رصدخانه داشت و گفت: در پی تشکیل کمیته کشوری رصدخانه با ابلاغ مستقیم وزیر بهداشت هستیم تا این کمیته را به نام مرجع سیاستگذاری رصدخانه فعال کنیم، برگزاری نشست های تخصصی و سلسله وبینار هایی در حوزه سلامت اجتماعی برنامه ریزی شده که امیدواریم با مشارکت اعضای هیأت علمی دانشگاه های سراسر کشور به اجرا گذاشته شوند، چرا که معتقدیم رصدخانه اجتماعی کووید 19 نقش هماهنگ کننده مراکز علمی و دانشگاه ها در حوزه سلامت اجتماعی را به عهده دارد.