صنعتی ترین شهر در تنگنای هندسه نامنظم - مجله رویگری

شهر اراک که از ساخت آن حدود 200 سال می گذرد به دلیل بی توجهی به مسائل مختلف از جمله مهاجرت ها و ایجاد مناطق حاشیه ای، آن هم در بهترین نقاط این شهر و همچنین نبود برنامه و استفاده نکردن از مهندسان بومی و متخصصان، توسعه ای نامتوازن و بی قاعده پیدا نموده است. در حالی که توسعه شهر بر اساس توازن و قاعده شهرسازی در اغلب شهرهایی که از ابتدا ماهیت شهری داشتند کار چندان سختی نبوده و امکان توسعه در آنها با یک مدیریت شهری قوی، برنامه ریز و تخصص گرا می تواند به راحتی صورت گیرد. شهر اراک با داشتن این ویژگی که از ابتدا به عنوان شهر ساخته شده بود با صنعتی شدن رشد کرد، اما به دلیل نبود برنامه ریزی، نتوانست به خوبی پیشرفت کند. حال با تصویب طرح جامع شهری انتظار می رود مسائل مربوط به شهر اراک برطرف گردد.

• اراک همگام با رشد صنعت توسعه نیافته است

یک کارشناس حوزه شهرسازی می گوید: شهر اراک نتوانسته همگام با رشد صنعت و افزایش جمعیت به توسعه شهری مناسب دست یابد و به دلیل بی برنامگی و نداشتن مدیریت درست، این شهر به شکل نامتوازن، ناهمگون و بدقواره بزرگ شده است. حسین بیاتی بیان می نماید: با وجود امکان توسعه در اطراف این شهر مانند مناطق سنجان و کرهرود در جنوب و روستاهای چسبیده به شهر مانند چقا، احمدآباد، شهرجرد و رسول آباد در کمربندی شمالی و حتی مناطق دیگر مانند صالح آباد و ولی آباد، اما به دلیل نبود برنامه در این شهر و تصمیم های مدیران نابلد یا غیربومی شاهد اقدامات عجیب و هزینه بر مانند ساخت شهرهای جدید مانند مهاجران و امیرکبیر هستیم که باید به سختی از شهرهای همجوار استان این شهرها را پر کنیم. وی می افزاید: به جای ساخت این شهرها که هزینه های کلان در پی دارد و باوجود شرایط سخت مانند کمبود آب، نبود وسیله نقلیه مناسب برای جابه جایی شهروندان به اراک و بالعکس و مسائل دیگر می توانیم به توسعه متوازن شهر اراک با در نظر دریافت ظرفیت یاد شده مناطق اطراف بیشتر توجه و برای آن برنامه ریزی کنیم.

این کارشناس حوزه شهرسازی اظهار می نماید: البته در توسعه شهری باید زیرساخت ها و امکانات اصلی از قبیل مجتمع های تجاری، مراکز خرید، مراکز ورزشی، فضاهای تفریحی، مدرسه و... را در نظر بگیریم و شهر را از تک هسته ای نجات دهیم. با این نوع نگرش مسائل کنونی مرکز شهر نیز خاتمه می یابد. به این ترتیب مرکز شهر نیازی به این همه تقاطع غیرهمسطح که شهر را از حالت اصلی خود خارج می نماید، نخواهد داشت. بیاتی می گوید: این که چرا مدیران عمرانی و مسئولان فقط به فکر برطرف مسائل مرکز شهر اراک هستند جای سؤال دارد، مسئولانی که نمی توانند بیشتر و بهتر ببینند یا به خودشان اجازه نمی دهند از افراد فنی و برنامه ریز استفاده نمایند.

وی بیان می نماید: اصرار بر اجرای طرح 58 متری به دلیل ناکارآمدی، اتلاف هزینه و مسائلی که پس از 15 سال معطلی برای مردم داشته است باید آنالیز گردد، اما با ارائه طرحی جدید و جایگزین دوباره به شکلی دیگر جلو پیشرفت و توسعه شهر گرفته می گردد. این کارشناس حوزه شهرسازی می افزاید: اگر طرح 58 متری خوب بود که نباید 15 سال روی زمین می ماند و مطمئناً این طرح جدید هم که مشابه قبلی است نمی تواند به خاتمه برسد و فقط مردم و این شهر را برای سالیان طولانی به عقب می راند و جلوی توسعه متوازن شهر را می گیرد.

بیاتی ادامه می دهد: شهر اراک با اضافه شدن 2 شهر سنجان و کرهرود به کلان شهر تبدیل شد، اما مسئولان و مدیران شهری نتوانستند از این مناطق که دارای آب و هوای بسیار مطلوبی است برای توسعه متوازن شهر استفاده بهینه نمایند. وی بیان می نماید: طرح جامع شهری اراک باید با افراد متخصص، برنامه ریز، بومی، مهندسان متعهد و دلسوز و مسئولان آینده نگر مورد بازبینی و تدوین قرار گیرد تا شهر از تک مرکزیتی نجات و به صورت متوازن توسعه یابد.

• بی توجهی به آینده شهر

نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس نیز که روزگاری خود شهردار اراک بوده است با انتقاد نسبت به طرح جامع اراک می گوید: به آینده این شهر بی توجهی شده است و کوتاهی در برطرف مسائل طرح جامع خیانت به آینده مردم اراک است. علی اکبر کریمی بیان می نماید: مطالبات شهروندان اراکی نسبت به طرح جامع و مراتب گلایه مندی آنها را به وسیله سؤال از وزیر راه دنبال و در چارچوب قانون این موضوع را پیگیری خواهیم کرد.

وی با اشاره به ظرفیت های بسیار بالای اراک برای توسعه متوازن شهری می افزاید: اراضی منطقه قنات ناصری، ولی آباد، صالح آباد، بخش هایی از اراضی شمال کمربندی شمالی و ادامه شهرک هجرت و پردیس، مناطقی برای توسعه شهر اراک به شمار می روند، اما در طرح جامع اراک دیده نشده اند. این که مردم را از توسعه دور کنیم و آنان را به شهر امیرکبیر یا مهاجران راهنمایی کنیم، ظلم و اجحاف در حق مردم این شهر است.

نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس اظهار می نماید: اگر به روند میزان عرضه مسکن در 2 دهه اخیر توجه کنیم می بینیم که حجم عرضه مسکن در اراک کم بوده است و همین موضوع اراک را به یک مرکز استان گران قیمت در کشور تبدیل نموده است و حتی در مواقعی گران ترین مرکز استان در کشور بوده است. در حالی که در بعضی شهرها اراضی دولتی به محدوده شهرها اضافه می گردد، اما در اراک این کار انجام نمی گردد و تاکنون موردی نبوده که یک تعاونی یک قطعه زمین دولتی دریافت و به ساخت مسکن مناسب اقدام کند.

کریمی ادامه می دهد: گرانی بسیار زیادی در حوزه مسکن در اراک مشهود است و این واقعیت تلخ مردم را آزار می دهد که آینده را نیز متأثر می نماید و باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد. وزیر راه و شهرسازی باید در مجلس جوابگوی سؤال ها و وضعیت کنونی باشد. وی بیان می نماید: مردم 2 شهر کرهرود و سنجان که مستقل بودند، امروز نسبت به وضعیت کنونی خود به شدت گلایه مند هستند، زیرا از حوزه کلان شهر اراک خدماتی دریافت نمی نمایند و از طرفی بعد از سال ها ادغام با اراک، هنوز در کالبد شهر اراک جای نگرفته اند. نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس می گوید: در واقع راه ادغام، وجود معابر و شبکه عریضی است تا به شبکه اصلی اراک وصل گردد و بلوار غدیر در سنجان تا انتهای محدوده قانونی، بلوار کرهرود و بلوار رودخانه باید ادامه یابد و اگر در طرح جامع دیده گردد تا حد زیادی پیوستگی کالبدی این 2 شهر با اراک را فراهم می نماید.

• موارد ابلاغ شده برای طرح جامع اراک

طرح توسعه و عمران(جامع) شهر اراک با لحاظ این اصلاحات تصویب شده که افق طرح با حفظ سقف جمعیت، به 653 هزار نفر(کاهش نرخ متوسط) در سال 1410 افزایش یابد. دیگر موارد عنوان شده در این ابلاغیه شامل مخالفت با هرگونه بارگذاری روی باغ های موسوم به باغ های قنات ناصری است. با الحاق اراضی زراعی واقع در شمال محور فرودگاه به توضیح نقشه پیوست مخالفت و مقرر شد خط محدوده در این قسمت بر راستا خط لوله گاز منطبق گردد. به منظور حصول اطمینان از تحقق سرانه خدماتی و ایفای حقوق دولتی و عمومی مقرر شد کاربری اراضی الحاقی به محدوده شهر مطابق با نوع وضع موجود آنها در نقشه کاربری اراضی پیشنهادی طرح حفظ و متعاقباً طرح تفکیکی آنها با رعایت چارچوب طرح جامع در کمیسیون ماده 5 مصوب و مبنای اقدامات آینده گردد.

ضمن انعکاس آخرین محدوده بافت تاریخی و بخش ارزشمند معاصر شهر و ارجاع ضوابط ساخت بنا در آن به سازمان میراث فرهنگی مقرر شد تعریض های پیشنهادی طرح که به نحوی با بدنه بازار تاریخی تداخل دارد حذف گردد. همچنین تهیه طرح برای تبدیل معابر حوزه پیرامونی بازار و بافت تاریخی به پیاده راه در اسناد طرح منعکس گردد. طرح تسهیل انتقال صنایع آلاینده اراک بر اساس مصوبه هیأت وزیران ضمن حفظ کاربری صنعتی آنها توسط شهرداری اراک تهیه و پس از تصویب در کمیسیون ماده 5 مبنای توافقات و اقدامات آینده گردد.

شورای عالی ضمن استماع گزارش های تفصیلی تهیه شده توسط کمیته فنی، معاونت حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی، مشاور تهیه نماینده طرح جامع و استانداری مرکزی در مورد احداث معبر به طول حدود 2 کیلومتر با عرض 55(طرح خیابان 55 متری) روی بافت ارزشمند معاصر اراک و آخرین راه حل اجرای آن، پیشنهاد مذکور را که با رویکرد توسعه شبکه خودرومحور شهری تهیه شده است با توجه به تجارب ارزشمند ملی و بین المللی سال های اخیر بدون توجیه و ضرورت کافی کارشناسی دانسته و هزینه های اجتماعی، مالی و کالبدی مترتب بر اجرای آن را بسیار فراتر از تأثیرات آن در بهبود وضعیت ترافیکی بافت میانی اراک می داند. در راستای نظارت اعمال مدیریت یکپارچه بر روستاهای واقع در حوزه پیرامونی کلان شهر و کنترل ساخت و سازهای حاشیه روستاها، حریم شهر در بخش غربی تا حد کنار گذر و در بخش شرقی تا منتهی الیه محدوده طرح هادی روستای قلعه نو افزایش یابد. همچنین فرودگاه شهر و راستا دسترسی به آن به حریم شهر افزوده گردد.