مدرسه طب کاووسیه در سیواس ، بزرگ ترین بیمارستان عهد سلجوقی - مجله رویگری

پلان و طرح بنا مدرسه طب کاووسیه

بنای مدرسه طب کاووسیه سیواس از نوع چهار ایوانی است که در اطراف صحن حیاط اتاق ها و رواق ها قرار دارند که محل استراحت بیماران بوده است. در تمام اطاق ها محل بخاری برای گرم نگه داشتن بیماران تعبیه شده است. تزیینات بنا بر روال معمول آن موقع در روی سردر ورودی متمرکز گشته که مهم ترین عامل تزیینی نیم تنه یک زن و مرد است که در دو طرف طاق بلند آن ساخته شده که نماینده ماه و خورشید می باشد. در عقب سمت راست ایوان ورودی مقبره سلطان غزالدین کیکاوس اول که مردی هنرمند و خیر و مسلمانی متعهد بود و عاقبت به مرض سل در گذشت، واقع شده است که عبارت از یک سنگ هشت ضلعی است. به شکل و فرم برج های مقبره ای متداول آن عهد می باشد. بر روی آن به خط برجسته نسخ به شیوه ثلث بر سنگ سفید بر زمینه آبی لاجوردی چنین نوشته شده است: ثروت من سودی برای من در بر نداشت، عمر من به سر آمده و اکنون شروع سفر روح من از این دنیا خاکی و فانی به سرای باقی فرا رسیده است. در سال 617 هجری. جنازه عزالدین کیکاوس بنابر وصیت او در محل بیمارستان و قفیه دفن شده است. از روی سند کتیبه سنگ قبر می توان به درستی زمان ساخت این بیمارستان و مدرسه ضمیمه را یافت. این بنا گذشته از اهمیت تاریخی آن و این که بنای مدرسه در جنب بیمارستان واقع شده و امر فراگیری علم را به صورت تئوری و تجربی و نیز عملی برای محصلین فراهم آورده است.

معماری مدرسه طب کاووسیه در سیواس

از نظر معماران و باستان شناسان معماری و نیز هنر تزیینی ساختمانی بسیار برجسته و چشم گیر است. این مدرسه و بیمارستان برترین نمونه معماری سلجوقیان آناطولی از حیث تلفیق فن آجرکاری و کاشی کاری می باشد که از اصول معماری سلجوقیان بزرگ در ایوان بوده است و برای نخستین بار ترکان سلجوقی آن را به همان صورت در آناطوی به کار گرفته بودند. کتیبه خط کوفی از نوع کلاف پیچ و طوماری که به شیوه خط نویسی ایرانی سلجوقی بر زمینه نقوش هندسی ستاره ای شکل به رنگ فیروزه ای و سبز، خود شاهکاری است. امضای استاد سازنده کاشی کار که اهل مرند از شهرهای آذربایجان در مجاورت با آناطولی بوده است؛ از جمله مناطقی است که می توانسته هنرمندای آسیای صغیر را متمتع و بهره مند از هنرها و صنایع پیشرفته ایرانی به نماید و آن را در تماس مستقیم با تحولات و ترقیات در آن جا نگه دارد.

نگاهی به تزیینات مدرسه طب کاووسیه سیواس

این سبک موزاییک کاری که تقلید از الگو و مدل ایرانی بوده است اولین تجلی خود را در تزیینات بنای این بیمارستان متجلی و متظاهر می سازد که بعدها به همین سبک وتکنیک در انواع معماری سراسر آناطولی رایج و معمول می گردد. این دو بنا نشان دهنده تجربه و مهارت معماران در توسعه و ترقی و تکامل استیل و سبک معماری مدرسه سازی در آناطولی است که گنبدهای نسبتا وسیع و بزرگی بر روی پایه مربعی شکل به وسیله گوشواره های مثلثی شکل جانبی راسخ گشته و بر اساس این شیوه گنبد سازی ایرانی معماران ترک توانسته اند فضای نسبتا بزرگی را مسقف سازند که این مساله در مقایسه با بناهای قبلی که قدری تنگ و دیگر سربسته می نمودند کاملا محسوس است و احساس فضای وسیع به بیننده القا می گردد. قسمت میانی گنبد باز است که تابش نور و تهویه همیشه آسان می کرده و در زیر آن حوض خانه ای قرار گرفته است که ایجاب آب نما نیز به تقلید بناهای ایرانی از خصوصیات آناطولی می باشد. تالار اصلی دارای محراب بوده که آن نیز به سبک ایرانی کاشی کاری شده برخلاف انواع محراب های دیگر که به سبک رایج در آناطولی با سنگ ساخته و حجاری می شده است. این بنا از زیباترین آثار تاریخی در این شهر است که چشم هر ببینده ای را مجذوب می نماید.